Đây là bài viết của một nhà thiết kế tại Atlassian, chia sẻ cách mà cô đã đã áp dụng quy trình thiết kế sản phẩm toàn diện để giải quyết mái tóc xoăn đuôi của mình và khơi gợi sự đồng cảm với sự đa dạng văn hóa.

Khám phá sự giao thoa giữa bản sắc nghề nghiệp và cái tôi cá nhân là một điều quan trọng đối với tôi. Lý do đặc biệt chính bởi tôi tin rằng thiết kế và sự đa dạng đều là những phương pháp thực hành nhằm tạo ra sự đồng cảm được nhận thức và có thể thúc đẩy hành động (actionable empathy).

Để kiểm nghiệm lý thuyết này, tôi đã áp dụng quy trình thiết kế cho mái tóc của mình. Tôi đã áp dụng một quy trình thiết kế sản phẩm toàn diện để giải quyết một trong những thách thức lớn nhất của mình trong quá trình tự chăm sóc bản thân: mái tóc xoăn đuôi. Giờ đây, tôi muốn chia sẻ những phát hiện của mình. Tôi hy vọng việc xem xét ứng dụng cụ thể này của quy trình thiết kế sản phẩm sẽ không chỉ giúp bạn tìm hiểu thêm về nó, mà còn làm sáng tỏ cách chúng ta có thể tăng cường sự đồng cảm đối với sự đa dạng của thế giới xung quanh. Bạn thậm chí có thể biết được vài điều về mái tóc của mình!

Những nội dung chính

Hãy bắt đầu bằng cách xem xét từng bước của quy trình thiết kế sản phẩm. Khi tiến hành quá trình này, chúng ta cố gắng trả lời các câu hỏi được thiết kế để xây dựng nền tảng kiến thức sâu rộng hơn, một cách lặp đi lặp lại.

1. Hiểu và xác định vấn đề: Chính xác thì vấn đề chúng ta muốn giải quyết là gì? Tại sao chúng ta muốn giải quyết nó?
2. Phác thảo kết quả mong muốn: Sự thành công trông như thế nào? Làm cách nào để có thể đo lường nó?
3. Thu thập những dữ liệu với trung tâm là các giải pháp: Những người khác trong tình huống tương tự đã giải quyết những vấn đề tương tự như thế nào?
4. Tạo ra những giải pháp lấy giả thuyết làm trung tâm: Chúng ta tin rằng những giải pháp nào sẽ giải quyết được vấn đề? Chúng ta mong đợi những ảnh hưởng gì từ chúng và tại sao?
5. Triển khai, lặp lại và đơn giản hóa: Các giải pháp chúng ta đề xuất có tạo ra ảnh hưởng như mong muốn không?
6. Xác định các lĩnh vực cần cải tiến: Chúng ta có thể cải thiện ở những điểm nào?

Hiểu và xác định vấn đề

Chính xác thì vấn đề chúng ta muốn giải quyết là gì? Tại sao chúng ta muốn giải quyết nó?

Trong thiết kế sản phẩm, có nhiều phương pháp để hiểu được vấn đề cần giải quyết. Tuy nhiên, có một điều là bất biến: Tất cả các vấn đề (nên) tập trung vào việc dành thời gian với khách hàng. Ở đây, tôi là khách hàng của chính mình, vì tôi đang làm việc với mái tóc của chính bản thân mình.

Bạn có thể tự hỏi chính mình: Tóc có thực sự dày đến vậy không? Vâng, điều đó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như di truyền, môi trường hay cấu trúc cơ bản của tóc.

Đối với mái tóc của tôi, câu trả lời là có.

Hành trình làm tóc của tôi bắt đầu từ năm 2011 (9 năm trước). Đó là khi tôi quyết định thực hiện một cú hích lớn: Tôi cạo sạch mái tóc thẳng được ép bằng hóa chất và bắt đầu lại từ đầu. Sức khỏe thực sự – hoặc không hề có thứ gọi là sức khỏe này – của mái tóc tôi hiện hữu rõ ràng khi tôi cạo đầu. Tôi nhanh chóng nhận ra rằng tôi đang phải đối mặt với mái tóc khô, giòn, gãy kinh niên, không thể xử lý ở bấy kỳ mức độ nào một cách êm xuôi. Những thứ có tác dụng khi tóc tôi thẳng không thể mang lại hiệu quả khi tóc tôi không thẳng.

Trong vấn đề này, có một điểm khiến tôi thích đó là có nhiều thứ hơn để nhìn thấy bằng mắt thường. Không đơn giản như đi đến cửa hàng và mua một loại dầu xả mới. Vậy, hãy giải nén nó.

Bối cảnh cấu trúc

Giống như đối với bất kỳ dự án thiết kế nào, tôi xem xét nó từ một góc nhìn cực kỳ khách quan và bắt đầu với những câu hỏi cơ bản.

• Tóc là gì?
• Điều gì có thể làm cho tóc dễ rụng?
• Vấn đề này có phổ biến không?
• Những điều kiện nào góp phần gây ra tình trạng hiện nay?

Như phần lớn chúng ta đã biết, tóc bao gồm các sợi mảnh, nhiều lớp, giống như sợi chỉ. Cấu trúc của tóc được hình thành bởi protein keratin. Hình dạng của vỏ não xác định góc mà tóc mọc ra khỏi da đầu. Vỏ não càng không tròn thì tóc càng có xu hướng nổi lên theo một góc, tạo ra kiểu gợn sóng hoặc xoăn.

Tuy nhiên, có thể xoăn dọc theo toàn bộ sợi tóc chính là do các liên kết disulfide dọc theo thân tóc. Càng có nhiều liên kết disulfide, tóc sẽ càng xoăn, mà tóc càng xoăn thì khả năng các sợi tóc cọ xát vào nhau càng cao. Ma sát này có thể làm suy yếu cấu trúc tổng thể của sợi tóc. Điều này có nghĩa là tóc xoăn đuôi có nhiều khả năng gặp vấn đề về độ chắc khỏe và độ ẩm.

Bây giờ, tôi đã hiểu vì sao và làm thế nào mà tóc tôi lại xoăn. Tôi cũng hiểu rằng bản chất xoăn của nó khiến tóc dễ khô và gãy rụng hơn so với tóc thẳng. Tuy nhiên, ưu điểm của kiểu tóc xoăn này là tính linh hoạt của nó. Độ xoăn cung cấp cấu trúc và giữ nếp cho bất kỳ kiểu nào – thắt bím, làm phồng, tết, duỗi, v.v. Dù có nhược điểm, nhưng tóc xoăn lại có vẻ đẹp rất đa dạng.

Khi đã hiểu được cấu trúc khoa học của tóc, điều quan trọng là chúng ta phải xem xét một yếu tố bổ sung đến bối cảnh này: văn hóa.

Bối cảnh văn hóa

Tiếp theo, tôi nhìn vấn đề qua một lăng kính khác – văn hóa. Một lần nữa, như cách tôi đã làm trong quá trình thiết kế sản phẩm, tôi đặt ra những câu hỏi như:

• Những lực nào đang ảnh hưởng đến vấn đề?
• Những lực nào có thể giữ nó tại chỗ?
• Đây là một câu hỏi khá phức tạp khi nói đến tóc đen.

Trong bối cảnh xã hội phương Tây, và đặc biệt là trong văn hóa Mỹ mà chúng ta được thấy qua các tạp chí, chương trình truyền hình, Internet và nhiều phương tiện truyền thông khác, có sự tồn tại một tiêu chuẩn cụ thể về vẻ đẹp. Tiêu chuẩn đó thường phù hợp với những phụ nữ có mái tóc thẳng hoặc gợn sóng, và thường có làn da sáng hơn. Trong hầu hết trường hợp, những phụ nữ này là người da trắng hoặc có nước da trắng.

Sống trong một xã hội với tiêu chuẩn cụ thể về vẻ đẹp đồng nghĩa với áp lực phải tuân theo những tiêu chuẩn đó. Điều này đặc biệt đúng với tôi trong quá trình trưởng thành. Khi còn nhỏ, tôi đã được bảo rằng mái tóc tôi ở trạng thái xoăn tự nhiên là không duyên dáng, xấu xí và không thể chấp nhận được. Từ khi tôi còn rất nhỏ, bố mẹ đã đưa tôi đi duỗi tóc bằng hóa chất mỗi tháng một lần.

Tôi ghét những thứ này khi là một đứa trẻ, và da đầu tôi cũng vậy.

Mặc dù việc này đang ít dần đi, nhưng có nhiều phụ nữ da đen đã duỗi tóc, hoặc làm tóc họ bớt xoăn đi bằng nhiệt, các quá trình làm biến tính vĩnh viễn hoặc tạm thời các liên kết disulfide nói trên để làm tóc trông thẳng hơn.

Trên các bản tin luôn đầy rẫy những ví dụ về cách mà các tiêu chuẩn sắc đẹp ảnh hướng đến thái độ và chính sách. Cho đến cuối năm 2015, quân đội Mỹ đã cấm các kiểu tóc dreadlocks, xoắn, thắt bím và những cách buộc tóc tương tự – vốn là những kiểu tóc phổ biến với những người phụ nữ da đen bận rộn. Ở một số tiểu bang, các công ty hoàn toàn có thể cho nhân viên thôi việc, một cách hợp pháp, nếu họ không loại bỏ những dreadlocks của mình, việc mà trong hầu hết các trường hợp đồng nghĩa với cạo đầu một người. Các chính sách tương tự cũng tồn tại trên toàn thế giới.

Xã hội đã gửi đi một thông điệp to lớn và rõ ràng: để được coi là có thể chấp nhận được, hoặc đoan trang, người ta phải cạo sạch hoặc duỗi thẳng mái tóc không thể chấp nhận được của mình. Mặc dù việc làm thẳng tóc của một người bằng mọi cách không ngụ ý rằng ai đó đang làm như vậy chỉ do áp lực xã hội, nhưng không thể phủ nhận sự tồn tại của những kỳ vọng này.

Nhiều bằng chứng thực nghiệm đã chỉ ra những thành kiến với người da đen, bao gồm cả kiểu tóc đen truyền thống, tồn tại và ảnh hưởng đến cách người da đen nhìn nhận bản thân với thế giới xung quanh. Những nghiên cứu này thật đáng buồn, nhưng hấp dẫn, quan trọng và thậm chí là hài hước, đặc biệt khi bạn cho rằng tất cả đều tổng hợp thành hình dạng của lớp biểu bì và số lượng liên kết disulfide dọc theo sợi tóc.

Vậy điều này có ý nghĩa gì đối với mái tóc của tôi? Chà, vào năm 2011, tôi đã làm lại, gần như bắt đầu lại tất cả mọi thứ. Vì tôi đã duỗi tóc gần như cả cuộc đời mình, nên tôi không biết cách để chăm sóc khi nó xoăn hoặc ở trạng thái tự nhiên. Tôi không thể hỏi mẹ hay những người bạn của mình, vì tóc của họ hoặc là thẳng, hoặc cũng giống hệt kiểu tóc của tôi trước khi tôi cạo đầu. Do các tiêu chuẩn xã hội được đề cập ở trên, sự hiểu biết về cách chăm sóc tóc đen trong ngành công nghiệp tóc còn hạn chế, và do đó số lượng sản phẩm chăm sóc tóc cũng có hạn. Bất kỳ sản phẩm nào có sẵn đều có giá thành rất đắt. Không quá tuyệt đối với một người bắt tay vào một nỗ lực to lớn thử-và-sai.

Chúng ta đã dành nhiều thời gian để xem xét bối cảnh cấu trúc tự nhiên và văn hóa của mái tóc người Mỹ gốc Phi, qua đó có thể thấy lịch sử của sự thiên vị và phân biệt đối xử, điều này dẫn đến sự hạn chế của các sản phẩm và sự phân bổ kiến thức. Giống như khi thiết kế sản phẩm thực tế, đây là giai đoạn tôi dành ra phần lớn thời gian của mình. Rốt cuộc, sự thiếu hiểu biết thấu đáo về vấn đề trong suốt phần còn lại của quá trình thiết kế có thể khiến các giải pháp của tôi trở nên hoàn toàn không phù hợp.

Bài học rút ra ở đây chính là mọi ngữ cảnh đều quan trọng. Hãy xem xét kỹ những thứ đang hiện hữu nhưng tưởng chừng như không liên quan. Những chi tiết đó thường mang đến những cơ hội học tập và hiểu biết sâu sắc nhất.

Mời bạn đọc tiếp phần 2.

Nguồn: Atlassian Blog